#88 AN UNFULFILLED COMMITMENT BETWEEN PROVINCIAL NOTABLES (AYANS) AND THE OTTOMAN SULTAN: THE SENED-İ İTTİFAK (1808)
TAŞRA İLERİ GELENLERİ (AYANLAR) VE OSMANLI PADİŞAHI ARASINDA UYGULANAMAMIŞ BİR TAAHHÜT: SENED-İ İTTİFAK (1808)
tarihland-iniz & you have been historicized
The Sened-i İttifak, signed in 1808, is one of the significant documents in Ottoman history. This document emerged during a period when the central authority of the Ottoman Empire was weakening while provincial powers were strengthening. The Sened-i İttifak not only sheds light on this challenging period of the Ottoman Empire but also holds great importance for understanding the foundations of the political and legal structure of modern Turkey.
In the late 18th and early 19th centuries, the Ottoman Empire faced severe internal and external problems. During this period, the central authority weakened, and powerful local ayans, particularly in Anatolia and Rumelia, emerged. The Kabakçı Mustafa Rebellion in 1807, carried out by the Janissaries who opposed Selim III's reform efforts, led to the dethronement of the sultan and the ascension of Mustafa IV.
However, some reformist ayans loyal to Selim III, especially Alemdar Mustafa Pasha, took action to restore the central authority. Alemdar Mustafa Pasha, a powerful ayan from Rusçuk, marched to Istanbul to support Selim III's reforms. During this process, Mahmud II was enthroned, and Alemdar Mustafa Pasha became the grand vizier.
Alemdar Mustafa Pasha recognized the necessity of making an agreement with the ayans to strengthen the central authority and implement reforms. To this end, he organized a consultation meeting in Istanbul in 1808 and invited the ayans to this meeting. Although some powerful ayans, such as Tepedelenli Ali Pasha, did not attend, many ayans came to Istanbul and participated in this meeting.
As a result of the meeting, the document known as the Sened-i İttifak was signed. This document was prepared to re-establish the Ottoman central authority and limit the power of the ayans within specific rules. The Sened-i İttifak, while emphasizing the sultan's authority, also acknowledged certain rights and powers of the ayans. It consisted of a preamble, seven articles, and a conclusion.
The preamble stated that during the times when the Ottoman State was strong, unity and solidarity prevailed, but in recent years, selfish conflicts within the state disrupted this unity. It highlighted the need to re-establish unity due to these conflicts disrupting religious and state order.
• First Article: It was stated that the sultan and his reign were the foundation of the state, and in the event of any betrayal against the sultan, the ayans would act together to prevent this betrayal.
• Second Article: It expressed that the existence of the ayans was tied to the state's survival, the soldiers to be gathered would be registered as state soldiers, and the kapıkulu corps would be punished if they opposed this situation.
• Third Article: It emphasized the need to collect treasury revenues and punish those who opposed the sultan's orders.
• Fourth Article: It stated that the grand vizier's orders would be accepted as the sultan's orders, and everyone should stay within their jurisdiction.
• Fifth Article: It expressed that the ayans and state officials would be guarantors for each other and those who did not act according to the rules would be punished.
• Sixth Article: It provided that the ayans had the authority to ensure the security of Istanbul and suppress any rebellion by coming to the city.
• Seventh Article: It stated that taxes should be at a level the people could pay and the ayans should report those who oppressed the people to the state.
The Sened-i İttifak emerged as an effort to re-establish the central authority during the challenging times of the Ottoman Empire. Although it did not achieve long-term success, this document marks a significant turning point in Ottoman political history and plays an important role in understanding the political and legal structure of modern Turkey.
References
Akşin, Sina. “Sened-i İttifak İle Manga Carta’nın Karşılaştırılması”. Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 16, sy. 27, 1992, ss. 115-23.
Akyıldız, Ali. “Sened-i İttifak’ın İlk Tam Metni”. İslam Araştırmaları Dergisi, sy. 2, 1998, ss. 209-22.
Akyıldız, Ali. “Sened-i İttifak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 36, 2009, ss. 512-514.
İnalcık, Halil. “Sened-i İttifak Ve Gülhane Hatt-ı Hümâyunu”. BELLETEN, c. 28, sy. 112, 1964, ss. 603-22.
Sened-i İttifak, 1808 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nda imzalanan ve Osmanlı tarihinin önemli belgelerinden biridir. Bu belge, Osmanlı merkezi otoritesinin zayıfladığı, taşra güçlerinin ise güçlendiği bir dönemde ortaya çıkmıştır. Sened-i İttifak, Osmanlı İmparatorluğu'nun bu zorlu dönemine ışık tutarken, modern Türkiye'nin siyasi ve hukuki yapısının temellerini anlamak için de büyük önem taşır.
Osmanlı İmparatorluğu, 18. yüzyılın sonları ve 19. yüzyılın başlarında ciddi iç ve dış sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Bu dönemde merkezi otorite zayıflarken, özellikle Anadolu ve Rumeli'de güçlü yerel ayanlar ortaya çıkmıştır. III. Selim'in reform çabalarına karşı çıkan yeniçerilerin 1807'de gerçekleştirdiği Kabakçı Mustafa İsyanı, padişahın tahttan indirilmesine ve IV. Mustafa'nın tahta geçmesine yol açmıştır.
Ancak, III. Selim'e sadık kalan bazı reformcu ayanlar, özellikle de Alemdar Mustafa Paşa, merkezi otoriteyi yeniden sağlamak için harekete geçmişlerdir. Alemdar Mustafa Paşa, Rusçuk'ta güçlü bir ayan olarak öne çıkmış ve III. Selim'in reformlarını desteklemek amacıyla İstanbul'a yürümüştür. Bu süreçte II. Mahmud tahta çıkarılmış ve Alemdar Mustafa Paşa sadrazam olmuştur.
Alemdar Mustafa Paşa, merkezi otoriteyi güçlendirmek ve reformları hayata geçirmek için ayanlarla bir anlaşma yapmanın zorunlu olduğunu görmüştür. Bu amaçla, 1808 yılında İstanbul'da bir meşveret (danışma) toplantısı düzenlemiş ve ayanları bu toplantıya davet etmiştir. Tepedelenli Ali Paşa gibi bazı güçlü ayanlar bu davete katılmasa da, birçok ayan İstanbul'a gelerek bu toplantıya katılmıştır.
Toplantı sonucunda Sened-i İttifak olarak bilinen belge imzalanmıştır. Bu belge, Osmanlı merkezi otoritesini yeniden tesis etmek ve ayanların gücünü belirli kurallar çerçevesinde sınırlamak amacıyla hazırlanmıştır. Sened-i İttifak, padişahın otoritesini vurgularken, ayanların da belirli hak ve yetkilere sahip olduğunu kabul eden bir giriş, yedi madde ve bir sonuç bölümünden oluşmaktadır.
Giriş kısmında, Osmanlı Devleti'nin güçlü olduğu dönemlerde birliğin ve beraberliğin hakim olduğu, ancak son yıllarda devletin içinde bulunduğu bencil çekişmelerin bu birliği bozduğu ifade edilmektedir. Bu çekişmelerin din ve devlet düzenini bozduğu, bu sebeple yeniden bir birlik oluşturmanın gerekli olduğu vurgulanır.
• Birinci Madde: Padişahın ve saltanatının devletin temeli olduğu, padişaha karşı herhangi bir ihanet durumunda ayanların bu ihaneti engellemek için elbirliğiyle hareket edeceği belirtilmiştir.
• İkinci Madde: Ayanların varlıklarının devletin bekasına bağlı olduğu, toplanacak askerin devlet askeri olarak yazılacağı ve kapıkulu ocaklarının bu duruma karşı gelmesi durumunda cezalandırılacağı ifade edilmiştir.
• Üçüncü Madde: Hazine gelirlerinin tahsili ve padişah emirlerine karşı çıkanların cezalandırılması gerektiği vurgulanmıştır.
• Dördüncü Madde: Sadrazamın emirlerinin padişahın emri gibi kabul edileceği ve herkesin kendi yetki alanında kalması gerektiği belirtilmiştir.
• Beşinci Madde: Ayanların ve devlet ricalinin birbirine kefil olacağı ve kurallara uygun davranmayanların cezalandırılacağı ifade edilmiştir.
• Altıncı Madde: İstanbul'un güvenliğinin sağlanması ve isyan durumunda ayanların şehre gelip isyanı bastırma yetkisi verilmiştir.
• Yedinci Madde: Vergilerin halkın ödeyebileceği oranda olması gerektiği ve ayanların halka zulmedenleri devlete bildirmesi gerektiği belirtilmiştir.
Sened-i İttifak, Osmanlı İmparatorluğu'nun zorlu dönemlerinde merkezi otoriteyi yeniden tesis etme çabalarının bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Her ne kadar uzun vadeli bir başarı elde edememiş olsa da, bu belge Osmanlı siyasi tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır ve modern Türkiye'nin siyasi ve hukuki yapısının anlaşılmasında önemli bir rol oynar.
Kaynaklar
Akşin, Sina. “Sened-i İttifak İle Manga Carta’nın Karşılaştırılması”. Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 16, sy. 27, 1992, ss. 115-23.
Akyıldız, Ali. “Sened-i İttifak’ın İlk Tam Metni”. İslam Araştırmaları Dergisi, sy. 2, 1998, ss. 209-22.
Akyıldız, Ali. “Sened-i İttifak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 36, 2009, ss. 512-514.
İnalcık, Halil. “Sened-i İttifak Ve Gülhane Hatt-ı Hümâyunu”. BELLETEN, c. 28, sy. 112, 1964, ss. 603-22.