#87 SELİM III'S HOPE FOR A RETURN TO THE THRONE: ALEMDAR MUSTAFA PAŞA (1765-1808)
III. SELİM’İN TAHTA DÖNÜŞ İÇİN UMUDU: AYANLAR AYANI ALEMDAR MUSTAFA PAŞA (1765-1808)
tarihland-iniz & you have been historicized
Alemdar Mustafa Pasha emerged as a significant political figure during one of the most tumultuous periods of the Ottoman Empire. Born in Hotin in 1765, Mustafa Pasha spent his childhood there. His father, Hacı Hasan Ağa, was one of the Janissaries of Rusçuk. Mustafa Pasha joined the Janissary Corps at a young age and eventually became the standard-bearer of his unit, earning the nickname "Alemdar."
Alemdar Mustafa Pasha began his career in Rusçuk by engaging in livestock and agriculture. During this time, he entered the service of Tirsinikli İsmail Ağa, one of the region's most powerful ayans (local notables). Thanks to his talent and determination, he quickly rose to become İsmail Ağa’s steward. Following the sudden death of Tirsinikli İsmail Ağa, Alemdar swiftly returned to Rusçuk, took control of the situation, and established dominance over the territories previously controlled by Tirsinikli, eventually being elected as the “ayan of ayans.”
One of the most critical turning points in Alemdar Mustafa Pasha's political life was his success in combating the rebellious Pazvandoğlu of Rumelia. By capturing key associates of Pazvandoğlu and being rewarded with various ranks, he was subsequently appointed as the ayan of Hezargrad. These successes elevated Alemdar from being merely a local power to a significant figure at the center of the Ottoman State.
Alemdar Mustafa Pasha supported Selim III's reformist policies, protecting the Nizam-ı Cedid (New Order) supporters and marching to Istanbul with their backing. Although the plan to dethrone Mustafa IV and reinstate Selim III failed, his determination and courage during this period were noteworthy.
Following the ascension of Mahmud II to the throne after Mustafa IV was dethroned, Alemdar Mustafa Pasha was appointed as Grand Vizier. One of his most significant actions as Grand Vizier was the signing of the Sened-i İttifak (Deed of Alliance), which he facilitated by summoning the ayans of Anatolia and Rumelia to Istanbul to restructure the relationships between the central government and local powers. This deed holds an important place in Ottoman history as the first written agreement between the central authority and local powers.
However, Alemdar Mustafa Pasha's tenure as Grand Vizier was short-lived. On November 15, 1808, a major uprising erupted due to the Janissaries' reaction against the Sekban-ı Cedid (New Army) and the growing opposition movements in Istanbul. During this rebellion, Alemdar Mustafa Pasha's mansion was besieged, and despite his resistance, he was killed by the Janissaries. His body was thrown into a well outside Yedikule, and his bones were later retrieved and reinterred in the Zeynep Sultan Mosque cemetery.
Alemdar Mustafa Pasha remains a significant figure in Ottoman history as a strong leader and brave soldier during a turbulent period. By supporting innovative reform movements, he sought to strengthen central authority, yet the resistance and rebellions he encountered led to his tragic end.
References
Beydilli, Kemal. “Alemdar Mustafa Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 2, 1989, ss. 364-365.
Durkan, Halil Haluk. “Silistre Ayanı Yılıkoğlu Süleyman Ağa’nın Hayatı Ve Faaliyetleri”. Journal of International Eastern European Studies, c. 3, sy. 1, 2021, ss. 1-27.
Öztürk, Mensure. “Rusçuk Âyanı Alemdâr Mustafa Paşa ve Mallarının Müsâdere Sürecine Kısa Bir Bakış”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sy. 7, 2015, ss. 95-129.
Alemdar Mustafa Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun en çalkantılı dönemlerinden birinde önemli bir siyasi figür olarak öne çıkmıştır. 1765 yılında Hotin'de doğan Mustafa Paşa, çocukluğunu burada geçirmiştir. Babası Hacı Hasan Ağa, Rusçuk yeniçerilerinden biriydi. Mustafa Paşa, genç yaşta Yeniçeri Ocağı'na katılmış ve zamanla bölüğün bayraktarı olmuş, bu sebeple "Alemdar" lakabını almıştır.
Alemdar Mustafa Paşa, kariyerine Rusçuk'ta hayvancılık ve ziraatla uğraşarak başlamış, bu sırada bölgenin en güçlü ayanlarından Tirsinikli İsmail Ağa'nın hizmetine girmiştir. Kısa sürede kabiliyeti ve azmi sayesinde İsmail Ağa'nın kethüdası olmuştur. Tirsinikli İsmail Ağa'nın ani ölümü üzerine, Alemdar hızla Rusçuk'a dönerek duruma hakim olmuş ve Tirsinikli'nin kontrolündeki topraklarda hakimiyet kurarak "ayanlar ayanı" seçilmiştir.
Alemdar Mustafa Paşa'nın siyasi hayatındaki en önemli dönüm noktalarından biri, Rumeli ayanlarından asi Pazvandoğlu'na karşı verdiği mücadelede gösterdiği başarılar olmuştur. Pazvandoğlu'nun önde gelen adamlarını ele geçirip çeşitli rütbelerle ödüllendirilmiş, ardından Hezargrad ayanlığına tayin edilmiştir. Bu başarıları, Alemdar'ı sadece bir yerel güç olmaktan çıkarıp Osmanlı Devleti'nin merkezinde de önemli bir figür haline getirmiştir.
III. Selim'in reformcu politikalarına destek veren Alemdar Mustafa Paşa, Nizam-ı Cedid taraftarlarını korumuş ve onların desteğiyle İstanbul'a yürümüştür. IV. Mustafa'nın tahttan indirilip III. Selim'in yeniden tahta çıkarılması planı başarısızlıkla sonuçlanmış olsa da, bu süreçteki kararlılığı ve cesareti dikkat çekicidir.
Alemdar Mustafa Paşa, IV. Mustafa'nın yerine II. Mahmud'un tahta çıkmasıyla sadrazamlık makamına getirilmiştir. Sadrazam olduktan sonra yaptığı en önemli icraatlarından biri, Anadolu ve Rumeli'deki ayanları İstanbul'a çağırarak merkezi hükümet ile yerel güçler arasındaki ilişkileri yeniden düzenlemek amacıyla Sened-i İttifak'ın imzalanmasını sağlamasıdır. Bu senet, Osmanlı tarihinde merkezi otorite ile yerel güçler arasında yapılan ilk yazılı anlaşma olarak önemli bir yer tutar.
Ancak, Alemdar Mustafa Paşa'nın sadrazamlığı uzun sürmemiştir. Yeniçerilerin Sekban-ı Cedid'e karşı tepkisi ve İstanbul'daki muhalif hareketlerin güçlenmesi üzerine, 15 Kasım 1808'de büyük bir isyan patlak vermiştir. Bu isyan sırasında Alemdar Mustafa Paşa'nın konağı kuşatılmış, kendisi de direnmesine rağmen yeniçeriler tarafından öldürülmüştür. Cesedi, Yedikule dışında bir kuyuya atılmış, daha sonra kemikleri çıkarılarak Zeynep Sultan Camii haziresine nakledilmiştir.
Alemdar Mustafa Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun çalkantılı dönemlerinde güçlü bir lider ve cesur bir asker olarak tarih sahnesinde yer almıştır. Yenilikçi reform hareketlerine destek vererek merkezi otoriteyi güçlendirmeye çalışmış, ancak bu süreçte karşılaştığı dirençler ve isyanlar onun trajik sonunu hazırlamıştır.
Kaynaklar
Beydilli, Kemal. “Alemdar Mustafa Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 2, 1989, ss. 364-365.
Durkan, Halil Haluk. “Silistre Ayanı Yılıkoğlu Süleyman Ağa’nın Hayatı Ve Faaliyetleri”. Journal of International Eastern European Studies, c. 3, sy. 1, 2021, ss. 1-27.
Öztürk, Mensure. “Rusçuk Âyanı Alemdâr Mustafa Paşa ve Mallarının Müsâdere Sürecine Kısa Bir Bakış”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sy. 7, 2015, ss. 95-129.