#85 A PORTRAIT OF AN OTTOMAN PRINCESS IN THE 18TH CENTURY: BEYHAN SULTAN (1765-1824)

18. YÜZYILDA BİR OSMANLI PRENSESİNİN PORTRESİ: BEYHAN SULTAN (1765-1824)

Jul 13, 2024

Adem Çeken, Undergraduate Student, İnönü University Department of History

Beyhan Sultan was born on December 15, 1765, as the daughter of Ottoman Sultan Mustafa III (1757-1774) and Adilşah Kadın (d. 1803). Beyhan Sultan’s life spans a period encompassing the late 18th and early 19th centuries, providing important insights into the socio-political and cultural landscape of the Ottoman Empire during this time. Understanding the social, economic, and political structure of the era through Beyhan Sultan’s life also highlights the roles of Ottoman dynasty women in the functioning of the empire.

Beyhan Sultan was born in the Topkapı Palace harem and spent her early years there. Raised under the supervision of her mother and palace staff, Beyhan Sultan experienced a typical upbringing for Ottoman princesses, characterized by luxury and strict protocol rules. After her father's death in 1774, she moved with her mother and siblings to the Old Palace, a common practice for the families of deceased sultans and part of harem life. Beyhan Sultan's education focused on religious knowledge and palace protocol, preparing her for the social roles she would later undertake.

At the age of 18, Beyhan Sultan married Silahdar Mustafa Pasha, the Governor of Aleppo. Like many such marriages, this union was politically motivated to strengthen alliances within the empire. As a married woman, Beyhan Sultan’s life was marked by great wealth and influence. She owned extensive lands and had large retinues in her palaces in Eyüp, Çırağan, and Akıntıburnu. The income from these lands formed a significant source for her charitable (waqf) activities.

Beyhan Sultan was known for her efforts in establishing charitable institutions (waqfs), playing an important role in Ottoman society. Waqfs were foundational to social solidarity and public services in the Ottoman Empire. The waqfs established by Beyhan Sultan made significant contributions to society by funding structures such as mosques, madrasas, fountains, and schools. Her waqf activities reflect her sense of social responsibility and desire to serve the community. These waqfs not only supported those in need but also reinforced the legitimacy and philanthropy of the ruling family.

Beyhan Sultan’s era was a time of significant cultural and educational developments. Schools and fountains established by royal women highlighted their roles in promoting public welfare. Although within the confines of gender norms of the period, these activities were part of the increasing participation of women in public life. Beyhan Sultan’s contributions to education reflected the Ottoman emphasis on learning and public service. The schools she founded especially contributed to the education of girls and strengthened the role of women in society.

The late 18th century was a period of important changes for the Ottoman Empire, facing numerous internal and external challenges, military defeats, and economic difficulties. These pressures necessitated reforms inspired by Western models. The period of her brother, Sultan Selim III (1789-1807), is particularly notable for the Nizam-ı Cedid (New Order) reforms aimed at modernizing the military and administration. These reforms sought to modernize the Ottoman military and administrative structures but faced various internal and external resistances. Sultan Selim’s reforms provoked diverse reactions within Ottoman society, shaping the political atmosphere of Beyhan Sultan’s era.

Beyhan Sultan’s life intersected with these broad historical currents. Her close relationship with her brother Selim III gave her a unique perspective on the empire's modernization and reform efforts. Despite her gender, Beyhan Sultan was an active participant in the political and social life of the period, using her influence to support her brother’s initiatives and manage the complex dynamics of the Ottoman court. During Selim III's reign, Beyhan Sultan provided moral support for his reform efforts and tried to enhance the social acceptance of these reforms through her social projects.

Beyhan Sultan's period was also a time of increased interactions between the Ottoman Empire and the West. The Westernization movements brought various reforms to the Ottoman court and society. During this period, an effort was made to balance the traditional structure of the Ottoman Empire with modernization efforts. As part of these modernization efforts, Beyhan Sultan supported innovations and reforms from the West and played a role in adapting them to Ottoman society. Her social and economic activities contributed to the societal acceptance of these reform movements.

Beyhan Sultan’s life and actions offer rich insights into the Ottoman Empire in the late 18th century. Through her philanthropic work and participation in contemporary political reforms, she exemplifies the active role of Ottoman dynasty women in their societies. Her story reflects the complexities of this period, where tradition and change were intertwined, highlighting the significant contributions of women to the social and cultural fabric of the empire.

References

Bahaeddin Yediyıldız, XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi Bir Sosyal Tarih İncelemesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2003.

Burçak Ersöz, III. Mustafa’nın Kızı Beyhan Sultan ve Hayatı (1766-1824), Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2020.

Leslie P. Peirce, Harem-i Hümayun Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar, Ayşe Berktay (çev.), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.

Nazif Öztürk, Menşe’i ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar, Ankara: VGM Yayınları, 1983.

Sema V. Arıkan, III. Selim’in Sırkatibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Ruznâme, TTK, Ankara 1993.

Sena Sezen Özen, Harem’de Sultan Efendiler: III. Mustafa’nın Kızları Şah, Beyhan ve Hatice Sultanlar, Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Cilt 6, Sayı 4, ss. 216-235.

Tahsin Özcan, Vakıf Medeniyeti ve Para Vakıfları, Türkiye Finans Katılım Bankası Kültür Yayınları, 2010.

Adem Çeken, Lisans Öğrencisi, İnönü Üniversitesi Tarih Bölümü

Beyhan Sultan, 15 Aralık 1765’te Osmanlı Padişahı III. Mustafa (1757-1774) ve Adilşah Kadın’ın (öl. 1803) kızı olarak dünyaya gelmiştir. Beyhan Sultan’ın yaşamı, 18. yüzyılın sonları ve 19. yüzyılın başlarını kapsayan bir dönemi içine alır ve bu dönemin Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyo-politik ve kültürel manzarasına dair önemli ipuçları sunar. Beyhan Sultan’ın hayatı üzerinden dönemin sosyal, ekonomik ve siyasi yapısını anlamak, Osmanlı hanedanı kadınlarının imparatorluğun işleyişindeki rollerini de ortaya koymaktadır.

Beyhan Sultan, Topkapı Sarayı hareminde doğmuş ve erken yıllarını burada geçirmiştir. Annesi ve saray personelinin gözetiminde büyüyen Beyhan Sultan, Osmanlı prensesleri için tipik bir yetiştirilme tarzına sahip olmuştur. Bu dönem, lüks ve katı protokol kurallarıyla doludur. Babasının 1774 yılında vefatının ardından, annesi ve kardeşleriyle birlikte Eski Saray'a taşınmıştır. Bu, ölen sultanların aileleri için yaygın bir uygulamaydı ve harem hayatının bir parçasıydı. Beyhan Sultan’ın aldığı eğitim, dini bilgiler ve saray protokolü üzerine odaklanmış, onu ileride üstleneceği sosyal roller için hazırlamıştır.

Beyhan Sultan, 18 yaşında Halep Valisi Silahdar Mustafa Paşa ile evlenmiştir. Bu evlilik, pek çok örneğinde olduğu gibi,imparatorluk içindeki ittifakları güçlendirmek amacıyla siyasi bir motivasyonla yapılmıştır. Beyhan Sultan’ın evli bir kadın olarak yaşamı, büyük bir zenginlik ve nüfuzla karakterize edilmiştir. Geniş topraklara sahip olmuş ve Eyüp, Çırağan ve Akıntıburnu’ndaki saraylarında geniş maiyetleri bulunmuştur. Bu topraklardan elde edilen gelirler, vakıf faaliyetlerinde kullanılmak üzere önemli bir kaynak oluşturmuştur.

Beyhan Sultan, hayır kurumları (vakıf) kurma faaliyetleriyle tanınmış ve Osmanlı toplumunda önemli bir rol oynamıştır. Vakıflar, Osmanlı İmparatorluğu’nda toplumsal dayanışmanın ve kamu hizmetlerinin temel taşlarından birini oluşturur. Beyhan Sultan’ın kurduğu vakıflar, cami, medrese, çeşme ve mektep gibi yapıları finanse ederek topluma önemli katkılarda bulunmuştur. Beyhan Sultan’ın vakıf faaliyetleri, onun sosyal sorumluluk anlayışını ve topluma hizmet etme isteğini yansıtmaktadır. Bu vakıflar, sadece ihtiyaç sahiplerini desteklemekle kalmamış, aynı zamanda hüküm süren ailenin meşruiyetini ve hayırseverliğini pekiştirmiştir.

Beyhan Sultan’ın dönemi, önemli kültürel ve eğitimsel gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Kraliyet kadınları tarafından kurulan okullar ve çeşmeler, onların kamu refahını teşvik etmedeki rollerini vurgulamaktadır. Bu faaliyetler, dönemin cinsiyet normlarının sınırları içinde olsa da, kadınların kamusal yaşamda artan katılımının bir parçasıdır. Beyhan Sultan’ın eğitime olan katkıları, Osmanlıların öğrenime ve kamu hizmetine verdiği önemi yansıtmaktadır. Onun kurduğu okullar, özellikle kız çocuklarının eğitimine katkı sağlamış ve toplumda kadınların rolünü güçlendirmiştir.

18. yüzyılın sonları, Osmanlı İmparatorluğu için önemli değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. İmparatorluk, birçok iç ve dış sorunla karşı karşıya kalmış, askeri yenilgiler ve ekonomik zorluklar yaşamıştır. Bu baskılar, Batı modellerinden esinlenen reformları zorunlu kılmıştır. Beyhan Sultan’ın kardeşi III. Selim (1789-1807) dönemi, özellikle ordunun ve idarenin modernizasyonunu amaçlayan Nizam-ı Cedid (Yeni Düzen) reformları ile dikkat çekicidir. Bu reformlar, Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri ve idari yapısını modernize etmeyi amaçlamış, ancak çeşitli iç ve dış dirençlerle karşılaşmıştır. III. Selim’in reformları, Osmanlı toplumu içinde çeşitli tepkilere neden olmuş, bu da Beyhan Sultan’ın yaşadığı dönemin siyasi atmosferini şekillendiren önemli bir unsur olmuştur.

Beyhan Sultan’ın hayatı, bu geniş tarihsel akıntılarla kesişmiştir. Kardeşi III. Selim ile yakın ilişkisi, ona imparatorluğun modernizasyon ve reform çabaları hakkında benzersiz bir bakış açısı sağlamıştır. Cinsiyetine rağmen, Beyhan Sultan, dönemin politik ve sosyal hayatının aktif bir katılımcısı olmuş, etkisini kardeşinin girişimlerini desteklemek ve Osmanlı sarayının karmaşık dinamiklerini yönetmek için kullanmıştır. III. Selim'in hükümdarlığı sırasında Beyhan Sultan, onun reform girişimlerine manevi destek sağlamış ve sosyal projeleri ile bu reformların toplumsal kabulünü artırmaya çalışmıştır.

Beyhan Sultan’ın yaşadığı dönem, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı ile olan etkileşimlerinin arttığı bir dönemdir. Batılılaşma hareketleri, Osmanlı sarayında ve toplumunda çeşitli reformları beraberinde getirmiştir. Bu dönemde, Osmanlı İmparatorluğu’nun geleneksel yapısı ile modernleşme çabaları arasında bir denge sağlanmaya çalışılmıştır. Beyhan Sultan, bu modernleşme çabalarının bir parçası olarak, Batı’dan gelen yenilikleri ve reformları desteklemiş ve bunların Osmanlı toplumuna uyarlanmasında rol oynamıştır. Onun sosyal ve ekonomik faaliyetleri, bu dönemdeki reform hareketlerinin toplumsal düzeyde benimsenmesine katkıda bulunmuştur.

Beyhan Sultan’ın yaşamı ve eylemleri, 18. yüzyılın sonlarındaki Osmanlı İmparatorluğu'na dair zengin bir içgörü sunmaktadır. Hayırseverlik çalışmaları ve çağdaş siyasi reformlara katılımı yoluyla, Osmanlı hanedan kadınlarının toplumlarındaki aktif rolünü örneklemektedir. Onun yaşamı, gelenek ve değişimin harmanlandığı bu dönemin karmaşıklıklarını yansıtarak, kadınların imparatorluğun sosyal ve kültürel dokusuna yaptığı önemli katkıları vurgulamaktadır.

Kaynakça