#62 THE RHYTHM OF CRIMEA: THE JOURNEY OF FOLK DANCES

KIRIM'IN RİTMİ: HALK DANSLARININ YOLCULUĞU

KIRIM'IN RİTMİ: HALK DANSLARININ YOLCULUĞU

Merve Aydındır, Undergraduate Student, İnönü University Department of History

Introduction

Folk dances are an important part of the cultural heritage of societies. These dances have endured throughout history as forms of expression that reflect the emotions, beliefs, and daily lives of communities. When examining the folk dances of Crimean Turks in this context, it becomes evident that they encompass a rich cultural texture and historical depth. Folk dances emerge from the socialization of individuals' creative potentials and serve as important tools for social communication and interaction.

Crimean Tatar folk dances have evolved through various interactions over time and have taken their current forms. These dances are performed not only for entertainment but also to reinforce social cohesion and cultural identity. In the cultural history of the Crimean Tatars, these dances hold a significant place, thanks to pioneers like Hayri Emirzade who brought them to the stage and presented them to broader audiences. Emirzade's efforts have ensured that Crimean Tatar folk dances remain a vibrant and effective cultural element today.

Characteristics of Crimean Tatar Folk Dances

The characteristic features of Crimean Tatar folk dances include rhythmic structure, richness of movement, and narrative power. These dances reflect social events, daily life, and emotional experiences. Each dance contains its own story, which is conveyed by the dancers through body language and movements. For example, the Tım Tım Dance narrates the dream of a shepherd who sees a fairy girl dancing, immersing the audience in this mythical story.

Crimean Tatar folk dances are also rich in rhythm and melody. Dances like Ağır Hava Kaytarma stand out with their 9/8 rhythm, while Kaytarma dances feature a 7/8 rhythm. This rhythmic diversity allows the dances to be performed dynamically and vividly.

The renowned Crimean artist Hayri Emirzade (1893-1958) was the first to stage and present Crimean folk dances in performances. Serving as an actor in the Crimean Tatar State Theater and earning the title of People's Artist of the Crimean Tatar Autonomous Republic in 1923, Emirzade pioneered the formation of the contemporary form of Crimean Tatar folk dances.

The well-known folk dances that have been passed down to the present include: Ağır Hava Kaytarma, Bahçesaray Kaytarması, Boğdan Kaytarması, Gençler Kaytarması, Eski Kırım Kaytarması, Gözleve Kaytarması, Limana Kaytarması, Çoban Oyunu, Tuvak Oyunu, Emir Celal Oyunu, Salmaklı Oyunu, Zemane Kızlar Oyunu, Çıraklarnen Oyunu (with candles), Üç Yiğit Oyunu, Yiğitler Oyunu, Kalhozda Toy Oyunu, Yozga Çıksam Şarkılı Oyunu, Cıyın, Dört Kız Oyunu, Yüksek Minare Oyunu, Çiftetelli Oyunu, Tım Tım Oyunu, Yavlık (handkerchief), Horan Oyunu, Bülbül Oyunu, Pamuk Oyunu, Epipe Oyunu, Çalaşım Oyunu, Bardak Oyunu.

Cultural and Social Context

Every culture has its unique dance and game traditions. These dance traditions, shaped according to the desires, tastes, and expectations of the people, have retained their originality while being influenced by other cultures and cultural features through factors like migration, trade, and industrialization. Folk dances are conceptualized as a mixture of the influential communication symbols of "raks" and "dance." Often serving as a nonverbal communication tool and evolving through the process of cultural assimilation, dance is a fundamental source in determining the cultural dynamics of the community to which it belongs and has gained cultural identity, transforming into folk dances.

Through folk dances, unexpressed loves and angers are conveyed through dance, teaching the values of the society in which they live. This function can be found in traditional Crimean Tatar dances such as the Tım Tım Dance, Çoban Dance, and Kaytarma, which, although initially performed as a girls' dance, have recently started to be performed with men. Crimean Tatar women also have a prominent place in folk dances. Women, thus, have the opportunity to showcase their differences through dance, with qualities attributed to femininity such as delicacy and grace. The Tım Tım Dance is a significant example of this. The Tım Tım Dance is about a shepherd's dream of a fairy girl's dance.

Crimean Music and Folk Dances

Central Crimean music has developed in all aspects. It is said that the most beautiful folk songs and dances were born and spread from here. Cities such as "Bahçesaray" and "Karasupazar" are cultural centers of the Crimean khans. In Central Crimean music, improvisations, preludes, dance tunes, kaytarmas, and road tunes add a unique air. Slow tempo dances are in 9/8 time, while kaytarma is in 7/8 time. Kaytarma is one of the most loved and favored dances by the people.

Conclusion

Crimean Tatar folk dances are a reflection of the cultural interactions and social transformations that have occurred throughout history. These dances are a vital element in reinforcing the cultural identity and social bonds of the Crimean Tatars. Folk dances, as cultural heritage passed down from the past to the present, also shed light on the future.

Thanks to pioneers like Hayri Emirzade, who brought these dances to the stage, they continue to thrive in the cultural memory and practice of the Crimean Tatar community. Folk dances serve as a significant means of cultural communication and expression, beyond being merely an entertainment tool. These dances contribute to cultural continuity and social cohesion by conveying social values, emotions, and experiences through dance.

Crimean Tatar folk dances are symbols of cultural diversity and richness. These dances are not only the common heritage of the Crimean Tatars but of all humanity. Therefore, the preservation, research, and transmission of these dances to future generations are of great importance. To ensure the sustainability of this important piece of cultural heritage, efforts and research on folk dances must continue.

Selected Bibliography

Gökhan Hamzaçebi, Kırım Halk Oyunları ile Giresun Halk Oyunlarının Karşılaştırmalı İncelemesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2018.

Mesude Eğilmez, Gelenekten Geleceğe Halk Oyunları. Ütopya Yayınevi, Ankara, 2006.

Selma Agat, Kırım Türkleri Halk Oyunları ve Geleneksel Giysileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2002.

Merve Aydındır, Lisans Öğrencisi, İnönü Üniversitesi Tarih Bölümü

Giriş

Halk oyunları, toplumların kültürel mirasının önemli bir parçasıdır. Bu oyunlar, tarih boyunca toplumların duygularını, inançlarını ve günlük yaşamlarını yansıtan birer ifade biçimi olarak varlıklarını sürdürmüştür. Kırım Türklerinin halk oyunları da bu bağlamda incelendiğinde, zengin bir kültürel dokuyu ve tarihi derinliği barındırdığı görülmektedir. Halk oyunları, bireylerin yaratıcı potansiyellerinin toplumsal bir boyuta taşınmasıyla oluşur ve bu oyunlar, sosyal iletişim ve etkileşim araçları olarak önemli bir rol oynar.

Kırım Tatar halk oyunları, tarih boyunca çeşitli etkileşimlere maruz kalarak şekillenmiş ve bugünkü formlarını almıştır. Bu oyunlar, sadece eğlence amacıyla değil, aynı zamanda toplumsal dayanışmayı ve kültürel kimliği pekiştirmek için de icra edilmektedir. Kırım Tatarlarının kültürel tarihinde önemli bir yere sahip olan bu oyunlar, Hayri Emirzade gibi öncüler sayesinde sahneye taşınmış ve geniş kitlelere ulaşmıştır. Emirzade'nin çabaları, Kırım Tatar halk oyunlarının günümüzde de canlı ve etkili bir kültürel unsur olarak varlığını sürdürmesini sağlamıştır.

Kırım Tatar Halk Oyunlarının Özellikleri

Kırım Tatar halk oyunlarının karakteristik özellikleri arasında ritmik yapı, hareket zenginliği ve anlatım gücü bulunur. Bu oyunlar, toplumsal olayları, günlük yaşamı ve duygusal deneyimleri yansıtır. Her bir oyun, kendi içinde bir hikaye barındırır ve bu hikayeler, dansçılar tarafından beden dili ve hareketlerle anlatılır. Örneğin, Tım Tım Oyunu, bir çobanın rüyasında gördüğü peri kızının dansını konu alır ve izleyicilere bu masalsı hikayeyi yaşatır.

Kırım Tatar halk oyunları, ritim ve melodi bakımından da zengindir. Ağır Hava Kaytarma gibi oyunlar, 9/8'lik ritmiyle dikkat çekerken, Kaytarma oyunları 7/8'lik ritmiyle öne çıkar. Bu ritmik çeşitlilik, oyunların dinamik ve canlı bir şekilde icra edilmesini sağlar.

Kırım halk oyunlarını ilk defa sahneye koyan ve gösteriler halinde sunan meşhur Kırım sanatçısı Hayri Emirzade'dir (1893-1958). Kırım Tatar Devlet Tiyatrosu'nda oyuncu olarak görev yapan ve 1923 yılında Kırım Tatar Muhtar Cumhuriyeti Halk Sanatçısı unvanını kazanan Emirzade, Kırım Tatar halk oyunlarının günümüzdeki formunun oluşmasında öncülük etmiştir.

Bugüne kadar gelen ve bilinen halk oyunları şunlardır: Ağır Hava Kaytarma, Bahçesaray Kaytarması, Boğdan Kaytarması, Gençler Kaytarması, Eski Kırım Kaytarması, Gözleve Kaytarması, Limana Kaytarması, Çoban Oyunu, Tuvak Oyunu, Emir Celal Oyunu, Salmaklı Oyunu, Zemane Kızlar Oyunu, Çıraklarnen Oyunu (mumlar ile), Üç Yiğit Oyunu, Yiğitler Oyunu, Kalhozda Toy Oyunu, Yozga Çıksam Şarkılı Oyunu, Cıyın, Dört Kız Oyunu, Yüksek Minare Oyunu, Çiftetelli Oyunu, Tım Tım Oyunu, Yavlık (mendil), Horan Oyunu, Bülbül Oyunu, Pamuk Oyunu, Epipe Oyunu, Çalaşım Oyunu, Bardak Oyunu.

Kültürel ve Toplumsal Bağlam

Her kültürün kendine has oyun ve dans geleneği vardır. Halkın istekleri, beğeni ve beklentileri doğrultusunda şekillenen dans geleneği, diğer kültürlerden ve kültürel özelliklerden göç, ticaret ve sanayileşme gibi etmenler yoluyla etkilenmiş olsalar da özgünlüklerini korumuş ve günümüze kadar izlerini taşımışlardır. Halk oyunları, "raks" ve "dans" kavramlarının etkili iletişim sembollerinin bir karışımı olarak kavramlaştırmanın bir aracıdır. Çoğu zaman sözsüz iletişim aracı olan ve kültürleşme süreci ile gelişen dans olgusu, mensup olduğu halkın kültürel dinamiklerinin belirlenmesinde temel kaynaklardan biri olup kültürel bir kimlik kazanmış ve halk oyunlarına dönüşmüştür.

Halk oyunlarında anlatılamayan sevgiler ve kızgınlıklar dans yoluyla aktarılmakta ve içinde yaşanılan toplumun değerleri öğretilmektedir. Kırım Tatar geleneksel danslarından olan ve kız oyunu olarak da adlandırılan, fakat son zamanlarda erkeklerle birlikte icra edilmeye başlanan Tım Tım Oyunu, Çoban Oyunu ve Kaytarma gibi oyunlarda bu işlevler görülmektedir. Tatar kadını da halk danslarında belirgin bir yere sahiptir. Kadınlar, dans aracılığıyla kadınlığa atfedilen narinlik ve incelik gibi niteliklerle farklılıklarını sahneleme olanağı bulurlar. Tım Tım Oyunu, buna ilişkin önemli bir örnektir. Tım Tım Oyunu, bir çobanın rüyasındaki peri kızının dansını konu alır.

Kırım Müziği ve Halk Oyunları

Orta Kırım müziği her yönüyle gelişmiştir. En güzel türkülerin ve oyunların buralarda doğduğu, buralardan yayıldığı söylenmektedir. “Bahçesaray” ve “Karasupazar” gibi kentler, Kırım hanlarının kültür merkezlerindendir. Orta Kırım müziğinde taksimler, peşrevler, oyun havaları, kaytarmalar ve yol havaları ayrı bir hava katmaktadır. Ağır hava oyunları 9/8'lik, kaytarma ise 7/8'lik usulündedir. Kaytarma, halkın çok sevdiği ve rağbet ettiği oyunların başında gelmektedir.

Sonuç

Kırım Tatar halk oyunları, tarih boyunca süregelen kültürel etkileşimlerin ve toplumsal dönüşümlerin bir yansımasıdır. Bu oyunlar, Kırım Tatarlarının kültürel kimliğini ve toplumsal bağlarını pekiştiren önemli bir unsurdur. Halk oyunları, geçmişten günümüze aktarılan birer kültürel miras olarak, geleceğe de ışık tutmaktadır.

Hayri Emirzade gibi öncüler sayesinde sahneye taşınan bu oyunlar, günümüzde de Kırım Tatar toplumunun belleğinde ve kültürel pratiğinde canlılığını korumaktadır. Halk oyunları, sadece bir eğlence aracı olmanın ötesinde, kültürel bir iletişim ve ifade biçimi olarak da önemli bir işlev görmektedir. Bu oyunlar, toplumsal değerlerin, duyguların ve deneyimlerin dans yoluyla aktarılmasını sağlayarak, kültürel sürekliliğin ve toplumsal uyumun sağlanmasına katkıda bulunmaktadır.

Kırım Tatar halk oyunları, kültürel çeşitliliğin ve zenginliğin bir sembolüdür. Bu oyunlar, sadece Kırım Tatarlarının değil, tüm insanlığın ortak mirasıdır. Dolayısıyla, bu oyunların korunması, araştırılması ve geleceğe aktarılması büyük bir önem taşımaktadır. Kültürel mirasın bu önemli parçasının yaşatılması, gelecek nesillere aktarılması ve kültürel zenginliğin sürdürülebilir kılınması için, halk oyunlarına yönelik çalışmaların ve araştırmaların devam etmesi gerekmektedir.

Seçilmiş Kaynakça

Gökhan Hamzaçebi, Kırım Halk Oyunları ile Giresun Halk Oyunlarının Karşılaştırmalı İncelemesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2018.

Mesude Eğilmez, Gelenekten Geleceğe Halk Oyunları. Ütopya Yayınevi, Ankara, 2006.

Selma Agat, Kırım Türkleri Halk Oyunları ve Geleneksel Giysileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2002.