#60 AZAK FOR RUSSIA, TORMENT FOR OTTOMAN: AZAK FORTRESS

RUSYA İÇİN AZAK, OSMANLI İÇİN AZAP: AZAK KALESİ

Jun 06, 2024

Nurhan UZUNAY, Undergraduate Student, İnönü University Department of History

Introduction

Azov Fortress, one of the key centers of the Black Sea region, has hosted many significant remnants from ancient times to the present. Located within the borders of Russia, this fortress has held strategic importance for Russia throughout history due to its geographical position. As a gateway to the Black Sea, it was the focal point of numerous conflicts between the Ottoman Empire and the Russian Tsardom in the 17th and 18th centuries. Azov is situated south of the port of the city of Azov, part of Russia's Rostov Oblast, and north of the city center, Petrovskaya Square. According to some sources, Azov is located on the banks of the Don River, 7 km from the Taganrog Bay. The Sea of Azov is connected to the Black Sea via the Kerch Strait. The city was established where the Don River, known as Tanais by the Greeks and Ten by the Turks, flows into the sea. In this region, there was a colony known as Tanais, founded by various nations.

The History and Strategic Importance of Azov Fortress

Azov became an important city for Black Sea trade from the 13th century onwards. The fortress came under the rule of the Golden Horde, was destroyed by the Timurids in 1395, and subsequently rebuilt by the Genoese. During the reign of Mehmed II, in 1475, it was captured during Gedik Ahmet Pasha's Crimean campaign, ending the Genoese colonies. In 1637, taking advantage of the turmoil in Crimea, the Don Cossacks, with Russian support, seized the fortress. The Russian Tsardom, unable to respond to the orders of Ottoman Sultan Ibrahim between 1640-1648, handed over the fortress in 1642. Taking advantage of the Ottoman Empire's wars on many fronts, Russian Tsar Peter I attempted to seize the fortress with a sudden raid in 1695, but after a 96-day siege, he had to withdraw due to losses against the Ottoman army. After the Ottoman-Russian war between 1676-1681, the Russian Tsardom captured the fortress with the Treaty of Istanbul on June 13, 1700, but it was returned to Ottoman control with the Treaty of Prut in 1711. Following the Ottoman-Russian War, the fortress remained permanently in Russian hands under Article 20 of the Treaty of Küçük Kaynarca.

The name Azov began to appear on coins from 1317. During this period, the most active trades in the region were fishing, livestock, and slave trade. Under Ottoman rule, Azov lost its former importance due to changes in trade routes and served as a frontier fortress, long preventing the Don Cossacks and Russians from reaching the Black Sea. Azov was known as a district attached to the Kefe sanjak. In Azov, there were three fortresses named Venice, Genoa, and Toprak. Due to the region's importance in trade, the Don Cossacks always aimed to capture the fortress. The first siege was carried out by the Cossack leader Dimitrash in 1559. The Ottoman navy came to the aid of Ali Reis, who was defending Azov Fortress. In 1637, the Cossacks captured the fortress, and in 1641, forces led by Captain General Siyavuş Pasha, under the command of the Özi protector Deli Hüseyin Pasha, besieged the fortress for about three months but had to lift the siege without success. In 1642, when Sultanzade Mehmet Pasha and Crimean Khan IV Mehmet Giray arrived in front of Azov, the Cossacks realized the seriousness of the situation and set fire to the fortress and fled. Evliya Çelebi described Azov Fortress as a "square fortress built in the 17th century, with a perimeter of 4000 steps."

Conclusion

The loss of Azov Fortress opened the way for raids on the Black Sea and provided the Cossacks with a significant military base. Azov was very close to the Russian border and other Cossack military bases. It took more than a month for the Ottoman troops sent to Azov to receive ammunition support. Due to this distance, the Ottomans underestimated the strength of the Don Cossacks and did not send sufficient ammunition for the siege. The successes of the Don Cossacks in Azov hold a significant place historically. This victory undermined the Ottoman Empire's confidence in the Crimean Khanate. In summary, Azov Fortress was a strategic point that changed hands many times between the Ottoman Empire and Russia.

Selected Bibliography

Akdes Nimet Kurat, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara 1972.

Adrian Brisku, “Ottoman-Russian Relations”, Asian History, https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190277727.013.288

Boeck, B. (2008). When Peter I Was Forced to Settle for Less: Coerced Labor and Resistance in a Failed Russian Colony (1695–1711)*. The Journal of Modern History, 80, 485 - 514. https://doi.org/10.1086/589589.

Cavid Baysun, “Azak”, İslam Ansiklopedisi, Cilt II, MEB, ss. 85-89.

Mustafa L. Bilge, “Azak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, 1991, ss. 300-301.

Selim Hilmi Özkan, “XVII. Yüzyılın Sonları İle XVIII. Yüzyılın Başlarında Osmanlı-Rus İlişkileri ve Karadeniz'in Güvenliği Meselesi”, Karadeniz Araştırmaları, Cilt 14, Sayı 14, 2007, ss. 47-62.

Zhyvachivskyi, A. (2017). The Governors of Kefe and Azak in Ottoman-Muscovite Relations in the Fifteenth–Seventeenth Centuries and the Issue of Titulature. Acta Poloniae Historica, 115, 211-234. https://doi.org/10.12775/APH.2017.115.08.

Nurhan UZUNAY, Lisans Öğrencisi, İnönü Üniversitesi Tarih Bölümü

Giriş

Azak Kalesi, Karadeniz bölgesinin kilit merkezlerinden biri olup, eski dönemlerden günümüze kadar birçok önemli kalıntıya ev sahipliği yapmaktadır. Rusya sınırları içinde yer alan bu kale, coğrafi konumu itibariyle tarih boyunca Rusya için stratejik bir öneme sahip olmuştur. Karadeniz'e açılan bir kilit noktası olması nedeniyle, 17. ve 18. yüzyıllarda Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı arasında birçok çatışmanın merkezi olmuştur. Azak, Rusya’nın Rostov Oblastı'na bağlı olan Azak şehrinin limanının güneyinde, şehir merkezi olan Petrovskaya Meydanı'nın ise kuzeyinde yer almaktadır. Bazı kaynaklara göre Azak, Don Nehri kıyısında, Taganrog Körfezi'ne 7 km mesafede bulunmaktadır. Azak Denizi, Kerç Boğazı ile Karadeniz'e bağlanmaktadır. Şehir, Yunanlıların Tanais, Türklerin ise Ten adını verdikleri Don Nehri'nin denize döküldüğü yerde kurulmuştur. Bu bölgede, Tanais adıyla bilinen ve çeşitli milletler tarafından kurulmuş bir koloni yer almaktaydı.

Azak Kalesi'nin Tarihi ve Stratejik Önemi

Azaklılar, 13. yüzyıldan itibaren Karadeniz ticaretinin önemli bir kenti haline gelmiştir. Altın Orda egemenliğine giren kale, 1395 yılında Timurlular tarafından yıkılmış, ardından Cenevizliler tarafından yeniden inşa edilmiştir. Azak Kalesi, II. Mehmet döneminde, 1475'te Gedik Ahmet Paşa komutasındaki Kırım Seferi sırasında ele geçirilmiş ve Ceneviz kolonilerine son verilmiştir. 1637 yılında Kırım'da meydana gelen karışıklıklardan yararlanmak isteyen Don Kazakları, Rusların yardımıyla kaleyi ele geçirmiştir. 1640-1648 yıllarında Osmanlı padişahı İbrahim'in emirlerine karşılık veremeyen Rus Çarlığı, 1642 yılında kaleyi teslim etmiştir. Osmanlı Devleti'nin pek çok cephede savaş halinde olmasından yararlanan Rus Çarı I. Petro, 1695 yılında ani bir baskınla kaleyi ele geçirmeye çalışmış, ancak Osmanlı ordusu karşısında kayıplar vererek 96 günlük bir kuşatma sonrası geri çekilmek zorunda kalmıştır. 1676-1681 yılları arasındaki Osmanlı-Rus savaşını kazanan Rus Çarlığı, 13 Haziran 1700'de imzalanan İstanbul Antlaşması ile kaleyi almış, ancak 1711 Prut Antlaşması ile kale Osmanlı'nın eline geri geçmiştir. Osmanlı-Rus Savaşı sonrası imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması'nın 20. maddesi ile kale ebediyen Rusya'da kalmıştır.

Azak ismi, 1317 yılından itibaren paralar üzerinde görülmeye başlanmıştır. Bu dönemde bölgede en etkin ticaret, balıkçılık, hayvancılık ve köle ticareti olmuştur. Azak, Osmanlı idaresinde ticaret yollarının değişmesi sebebiyle eski önemini kaybetmiş ve bir Serhad kalesi olarak, uzun süre Don Kazaklarının ve Rusların Karadeniz’e inmelerine engel olmuştur. Azak, Kefe sancağına bağlı bir kaza olarak bilinmektedir. Azak'ta Venedik, Ceneviz ve Toprak adlı üç kale bulunuyordu. Bölgenin ticaretteki önemi nedeniyle Don Kazakları her zaman kaleyi ele geçirmek istemişlerdir. İlk muhasara, Kazakların reisi Dimitraş tarafından 1559 yılında gerçekleştirilmiştir. Osmanlı donanması, Azak Kalesi'ni savunan Ali Reis'in yardımına yetişmiştir. 1637 yılında Kazaklar kaleyi ele geçirmiş, 1641 yılında Kaptanıderya Siyavuş Paşa öncülüğündeki kuvvetler, Özi muhafızı Deli Hüseyin Paşa idaresinde kaleyi 3 ay kadar kuşatmış ancak sonuca ulaşamadan kuşatmayı kaldırmışlardır. 1642 yılında Azak seferi ile görevlendirilen Sultanzade Mehmet Paşa ve Kırım Hanı IV. Mehmet Giray, Azak önlerine geldiklerinde Kazaklar işin ciddiyetini anlamış ve kaleyi ateşe verip kaçmışlardır. Evliya Çelebi, Azak Kalesi için "17. yüzyılda yapılan dört köşeli, 4000 adım çevresi olan kale" olarak bahsetmiştir.

Sonuç

Azak Kalesi'nin kaybı, Karadeniz'e yönelik akınların önünü açmış ve Kazaklar önemli bir askeri üs elde etmiştir. Azak, Rus sınırına ve Kazakların diğer askeri üslerine oldukça yakındı. Osmanlı için Azak'a gönderdiği birliklerin mühimmat desteği alması bir aydan fazla zaman alıyordu. Bu mesafeden dolayı Osmanlı, Don Kazaklarının gücünü hafife almış ve kuşatma için gereken mühimmatı yeterince göndermemiştir. Don Kazaklarının Azak'taki başarıları tarihsel açıdan önemli bir yere sahiptir. Bu zafer, Osmanlı Devleti'nin Kırım Hanlığına olan güvenini sarsmıştır. Özetle, Azak Kalesi, Osmanlı Devleti ve Rusya arasında birçok kez el değiştirmiş stratejik bir noktadır.

Seçilmiş Kaynakça

Akdes Nimet Kurat, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara 1972.

Adrian Brisku, “Ottoman-Russian Relations”, Asian History, https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190277727.013.288

Cavid Baysun, “Azak”, İslam Ansiklopedisi, Cilt II, MEB, ss. 85-89.

Mustafa L. Bilge, “Azak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, 1991, ss. 300-301.

Tarihland-iniz

Discussion about this post