#30 HOW THE POWER OF MOBILE ARTILLERY DETERMINED THE FATE OF A WAR?
SEYYAR TOPLARIN GÜCÜ BİR SAVAŞIN KADERİNİ NASIL BELİRLEDİ?
Elif Şimşek, Undergraduate Student, İnönü University History Department
The 16th century was a period marked by significant advancements in science and technology, with discoveries and inventions gaining momentum. However, it was also a time of changing political borders and bloody wars. One of the notable conflicts of this period was the Battle of Chaldiran between the Ottoman Empire and the Safavid Empire. The rivalry between the Ottomans and Safavids began in the 15th century. Shah Ismail, the founder of the Safavid Empire, adopted Shia Islam and competed with the Ottomans both politically and religiously. This rivalry eventually turned into a territorial conflict. The geography of Iran was of strategic importance to the Ottomans because the borders between Anatolia and Iran were unclear. These areas were significant both commercially and militarily. The Ottomans aimed to dominate the Iranian territories and control the powers in the region. While the Ottomans embraced Sunni Islam, the Safavids tried to spread Shia Islam. This religious difference complicated the relations between the two empires. The Shia propaganda by Safavid rulers against Sunni Islam led to tensions with the Ottomans. For the Ottomans, the strengthening and expansion of the Safavid Empire in Iran posed a serious threat. The Safavids expanded as far as the eastern regions of Anatolia and came face-to-face with the Ottomans at the borders. This situation led the Ottomans to adopt an active policy against this threat. After ascending to the Ottoman throne, Sultan Selim I took a tough stance against the Safavid threat in Iran. He organized a significant campaign against the Safavid Empire, which culminated in the Battle of Chaldiran.
The Battle of Chaldiran was the climax of the long-standing rivalry between the Ottomans and Safavids. This battle was of great importance for the control of Iranian geography and the sovereignty struggle between the two empires. Under the leadership of Sultan Selim I, the Ottoman Empire made a strong move in the competition with the Safavids and influenced the balance in the region. If we consider the military structures of both states during the time of the Battle of Chaldiran, the Ottoman and Safavid Empires' military equipment and armies had different characteristics. The Ottoman Empire was notable for its advanced artillery power and disciplined infantry-cavalry units. The artillery units were effective in fortress sieges and open field battles. Ottoman soldiers utilized traditional Turkish warfare tactics and were equipped with armor. The Safavid Empire, on the other hand, had a cavalry-heavy army. They used their mounted warriors for fast maneuvers and were skilled in using bows and swords. The Safavid army did not possess as advanced artillery as the Ottomans, and their use of artillery was more limited. Both empires' armies faced each other with different military tactics and equipment in the Battle of Chaldiran. The Ottoman Empire used its technological superiority to defeat the Safavids and influenced the strategic balance in the region. This battle demonstrated the strategic superiority of the Ottomans and resulted in a victory that changed the power balances in the area.
Following the battle, the Ottomans gained territorial acquisitions in Eastern Anatolia and Northwest Iran. The Safavid State suffered a significant blow from this defeat, and its influence in the region weakened. The year 1514 marked a historic turning point where the Ottoman Empire solidified its strategic superiority and achieved a decisive victory over the Safavid State. This victory allowed the Ottomans to consolidate their dominion over Eastern Anatolia and Northwest Iran, turning regional power balances in their favor. This definitive establishment of Ottoman hegemony strengthened their claim to Sunni leadership in the Islamic world and increased their weight on the political stage.
The Battle of Chaldiran was a peak in the prolonged rivalry between the Ottoman and Safavid Empires, showcasing how strategic and technological superiority could influence the outcome of a war. The Ottoman Empire's advanced artillery technology and disciplined military units provided a decisive advantage over the Safavid State's more traditional cavalry tactics. This technological superiority enabled the Ottomans to achieve an overwhelming victory over the Safavids and expand their territories in Eastern Anatolia and Northwest Iran. The outcomes of the battle shifted regional power balances in favor of the Ottomans, reinforcing their claim to Sunni leadership in the Islamic world and enhancing their presence on the political stage. This victory shaped Ottoman-Safavid relations and had a long-term impact on the regional political structure.
References
Mustafa Çetin Varlık, “Çaldıran Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 8, 1993, ss.193-195.
Sıtkı Uluerler, “Osmanlı Safevî İlişkilerindeki Temel Sorunlar Üzerine Bir Değerlendirme”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 197, Nisan 2012, ss. 125-140.
Yalçın Büyükyıldırım, Çaldıran Savaşı ve Anadolu Alevileri Üzerindeki Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2012.
Elif Şimşek, Lisans Öğrencisi, İnönü Üniversitesi Tarih Bölümü
16. yüzyıl, bilim ve teknolojide büyük ilerlemelerin yaşandığı, keşiflerin ve icatların hız kazandığı bir dönemdi. Ancak aynı zamanda siyasi coğrafyalarda sınır değişiklikleri ve çok kanlı savaşlar da yaşandı. Bu dönemin önemli savaşlarından biri, Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi İmparatorluğu arasındaki Çaldıran Savaşı'dır. Osmanlılar ve Safeviler arasındaki rekabet, 15. yüzyıldan itibaren başladı. Safevi İmparatorluğu'nun kurucusu Şah İsmail, Şii İslam'ını benimseyerek Osmanlılarla hem siyasi hem de dini açıdan rekabet etti. Bu rekabet zamanla toprak mücadelesine dönüştü. İran coğrafyası, Osmanlılar için stratejik bir öneme sahipti çünkü Anadolu ile İran arasındaki sınırlar belirsizdi. Bu bölgeler hem ticari hem de askeri açıdan önemliydi.
Osmanlılar, İran topraklarına hâkim olmayı ve bu bölgedeki güçleri kontrol altına almaya çalıştılar. Osmanlılar Sünni İslam'ı benimserken, Safeviler Şii İslam'ını yaymaya çalıştılar. Bu dinî farklılık, iki imparatorluğun ilişkilerini karmaşık hale getirdi. Safevi hükümdarlarının Sünni İslam'a karşı Şii propagandası, Osmanlılarla gerginliklere yol açtı. Osmanlılar için Safevi İmparatorluğu'nun güçlenmesi ve İran'daki genişlemesi ciddi bir tehdit oluşturuyordu. Safeviler, Anadolu'nun doğu bölgelerine kadar genişledi ve Osmanlılarla sınırlarda karşı karşıya geldi. Bu durum, Osmanlıları bu tehdide karşı aktif politika izlemeye yöneltti. Yavuz Sultan Selim, Osmanlı tahtına geçtikten sonra İran'daki Safevi tehdidine karşı sert bir tutum benimsedi. Yavuz Sultan Selim, Safevi İmparatorluğu'na karşı ciddi bir sefer düzenledi ve bu sefer Çaldıran Savaşı ile sonuçlandı.
Çaldıran Savaşı, Osmanlılar ve Safeviler arasındaki uzun süren rekabetin doruk noktasıydı. Bu savaş, İran coğrafyasının kontrolü ve iki imparatorluğun egemenlik mücadelesi açısından büyük öneme sahiptir. Yavuz Sultan Selim'in liderliğindeki Osmanlı İmparatorluğu, Safevilerle olan rekabette güçlü bir hamle yapmış ve bölgedeki dengeyi etkilemiştir ve bu dönemde her iki devletin askeri yapısını ele alırsak eğer Çaldıran Savaşı döneminde Osmanlı İmparatorluğu ve Safevi İmparatorluğu'nun askeri teçhizatları ve orduları farklı özelliklere sahiptir. Osmanlı İmparatorluğu, gelişmiş topçu gücü ve disiplinli yaya-süvari birlikleriyle dikkat çekiyordu. Topçu birlikleri, kale kuşatmalarında ve açık meydan savaşlarında etkiliydi. Osmanlı askerleri, geleneksel Türk savaş taktiklerini kullanıyorlar ve zırhlarla donatılmışlardı. Safevi İmparatorluğu ise süvari ağırlıklı bir orduya sahiptir. Atlı savaşçılarını hızlı manevralar için kullanıyor yay-ok ve kılıç kullanımında uzmanlaşmışlardır. Safevi ordusu, Osmanlılar kadar gelişmiş bir topçu gücüne sahip değildi ve topçu kullanımı daha sınırlıydı her İki imparatorluğun orduları da farklı askeri taktikler ve teçhizatlarla Çaldıran Savaşı'nda karşı karşıya geldi. Osmanlı İmparatorluğu, teknolojik üstünlüğünü kullanarak Safevileri mağlup etti ve bölgedeki stratejik dengeyi etkiledi. Bu savaş, Osmanlıların stratejik üstünlüğünü ortaya koyduğu ve bölgedeki güç dengelerini değiştiren bir zaferle sonuçlandı.
Osmanlılar, savaşın ardından Doğu Anadolu ve Kuzeybatı İran'da toprak kazançları elde ettiler. Safevi Devleti ise bu yenilgiyle büyük bir darbe aldı ve bölgedeki etkinliği zayıfladı. 1514 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun stratejik üstünlüğünü pekiştirdiği ve Safevi Devleti'ne karşı ezici bir zafer kazandığı tarihi bir dönüm noktasıdır. Bu zafer, Osmanlıların Doğu Anadolu ve Kuzeybatı İran'daki egemenliklerini sağlamlaştırarak bölgesel güç dengelerini kendi lehine çevirmelerine olanak sağlamıştır. Osmanlı hegemonyasının bu kesinleşmesi, İslam dünyasında Sünni liderlik iddiasını güçlendirmiş ve siyasi sahnede Osmanlıların ağırlığını artırmıştır.
Çaldıran Savaşı, Osmanlı ve Safevi İmparatorlukları arasındaki uzun süreli rekabetin zirve noktası olup, stratejik ve teknolojik üstünlüklerin savaşın sonucunu nasıl etkileyebileceğini gözler önüne sermiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun gelişmiş topçu teknolojisi ve disiplinli askeri birlikleri, Safevi Devleti'nin daha geleneksel süvari taktiklerine karşı belirleyici bir avantaj sağlamıştır. Bu teknolojik üstünlük, Osmanlıların Safeviler üzerinde ezici bir zafer kazanmasını ve Doğu Anadolu ile Kuzeybatı İran'da topraklarını genişletmesini mümkün kılmıştır. Savaşın sonuçları, Osmanlıların bölgesel güç dengelerini kendi lehine çevirerek İslam dünyasındaki Sünni liderlik iddiasını pekiştirmiş ve siyasi sahnede ağırlığını artırmıştır. Bu zafer, Osmanlı ve Safevi ilişkilerini şekillendirirken, aynı zamanda bölgesel siyasi yapıyı uzun vadede etkilemiştir.
Kaynaklar
Mustafa Çetin Varlık, “Çaldıran Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 8, 1993, ss.193-195.
Sıtkı Uluerler, “Osmanlı Safevî İlişkilerindeki Temel Sorunlar Üzerine Bir Değerlendirme”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 197, Nisan 2012, ss. 125-140.
Yalçın Büyükyıldırım, Çaldıran Savaşı ve Anadolu Alevileri Üzerindeki Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2012.