#28 THE KEY MOMENT OF THE OTTOMAN-SAFAVID CONFLICT: THE BATTLE OF CHALDIRAN
OSMANLI-SAFEVİ ÇATIŞMASININ ANAHTAR ANI: ÇALDIRAN MUHAREBESİ
Esma Sarıgül, Undergraduate Student, İnönü University History Department
Despite the passage of five centuries, the outcome of the Battle of Chaldiran in 1514 is still a matter of debate. While Ottoman sources characterize the battle as a decisive victory, Safavid sources do not consider it a defeat. The Safavid sources interpret the retreat as a strategic tactic and give various reasons for it.
This war was fought between Yavuz Sultan Selim and Shah Ismail and took place on the Chaldiran Plain in South Azerbaijan. The reason for the war was Yavuz Sultan Selim's desire to ensure the unity of the Islamic world and at the same time to prevent Shiite propaganda in Anatolia. The revolts of Shahkulu and Nur Ali Khalifa are examples of this. In addition, the Van-Tebriz line, which constituted an important branch of the Silk Road, was to be seized. It is also known that the Safavids undermined the Ottoman settlement policy and allied with Dulkadiroğlu, Venice and Mamluks.
The Battle of Çaldıran was the first campaign of Sultan Selim I, during which the Safavids disrupted the passage routes of the Ottoman army. Thanks to firearms, the Ottoman army managed to defend itself. With the injury and subsequent retreat of Shah Ismail, the Safavid army dispersed. The Tebriz-Bursa and Tebriz-Halep routes were seized, and Mosul, Kirkuk, and Erbil became Ottoman territories. Many Iranian artists and scientists also migrated to the Ottoman Empire. However, Shah Ismail's escape and the failure to put an end to the Safavids hindered the resolution of the Shiite issue.
Although the Battle of Çaldıran is claimed to have lasted only one day, it is known that Sultan Selim's superior efforts and endeavors significantly influenced the course of the war. The Ottoman army consisted of janissaries, artillerymen, armorers, and cavalrymen, facing food shortages and fatigue, while the Safavid army was fresh and ready. Due to the positioning of the Ottoman Azaps in front of the cannons, they could not make full use of them. Reinforcements were dispatched for the Rumelian soldiers on the left flank.
In conclusion, the Battle of Çaldıran marked a significant turning point in Ottoman-Safavid relations. The war began with strategic objectives such as the unity of the Islamic world and the prevention of Shiite propaganda in Anatolia. With Sultan Selim's superior efforts, the Ottoman army achieved victory and captured many important cities. However, Shah Ismail's escape and the inability to eliminate the Safavids hindered the resolution of the Shiite issue. Following the Battle of Çaldıran, the Ottoman Empire expanded its eastern borders, reshaping the regional balance. This battle influenced the future of Ottoman-Safavid relations and had long-term effects in the region.
References
Asiye Şenol, Osmanlı-Safevî İlişkileri ve Çaldıran Savaşı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van 2018.
Mustafa Çetin Varlık, “Çaldıran Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 8, 1993, ss.193-195.
Selahâttin Tansel, Yavuz Sultan Selim, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2016.
Esma SARIGÜL, Lisans Öğrencisi, İnönü Üniversitesi Tarih Bölümü
Beş yüzyıl gibi bir süre geçmesine rağmen, 1514 yılında gerçekleşen Çaldıran Savaşı'nın sonuçları hala tartışma konusudur. Osmanlı kaynakları bu savaşı kesin bir zafer olarak nitelendirirken, Safevi kaynakları ise bir mağlubiyet olarak değerlendirmezler. Safevi kaynakları, geri çekilişi stratejik bir taktik olarak yorumlayarak çeşitli gerekçeler öne sürerler.
Bu savaş, Yavuz Sultan Selim ve Şah İsmail arasında yaşanmış ve Güney Azerbaycan'daki Çaldıran Ovası'nda gerçekleşmiştir. Savaşın sebebi, Yavuz Sultan Selim'in İslam dünyasının birliğini sağlama isteği ve aynı zamanda Anadolu'da Şii propagandasını önlemek arzusudur. Örneğin, Şahkulu ve Nur Ali Halife isyanları buna örnek gösterilebilir. Ayrıca, İpek Yolu'nun önemli bir kolunu oluşturan Van-Tebriz hattı ele geçirilmek istenmiştir. Safevilerin, Osmanlı'nın iskan politikasına zarar verdiği ve Dulkadiroğlu, Venedik ve Memlüklerle ittifak yaptığı da bilinmektedir.
Çaldıran Savaşı, Yavuz Sultan Selim'in ilk seferidir ve Safeviler, Osmanlı ordusunun geçiş güzergahlarını tahrip etmiştir. Ateşli silahlar sayesinde Osmanlı ordusu kendini koruyabilmiştir. Şah İsmail'in yaralanıp kaçmasıyla Safevi ordusu dağılmıştır. Tebriz-Bursa hattı ve Tebriz-Halep hattı ele geçirilmiş, Musul, Kerkük ve Erbil Osmanlı toprağı haline gelmiştir. Birçok İranlı sanatçı ve bilim adamı da Osmanlı'ya gelmiştir. Ancak, Şah İsmail'in kaçması ve Safeviler'e son verilememesi, Şii sorununun çözülmesini engellemiştir.
Çaldıran Savaşı'nın bir gün sürdüğü iddia edilse de, savaşın seyri üzerinde Yavuz Sultan Selim'in üstün çabası ve gayretinin önemli bir etkisi olduğu bilinmektedir. Osmanlı ordusunun merkezinde yeniçeriler, topçular, cebeciler ve kapıkulu süvarileri bulunmaktaydı. Osmanlı ordusunda yiyecek sıkıntısı ve yorgunluk yaşanmıştır, ancak Şah'ın ordusu dinç ve hazırdı. Osmanlı Azeblerin topların önünde olması nedeniyle toplardan yeterince yararlanılamamıştır. Sol kanattaki Rumeli askerleri için yardım sevkiyatı yapılmıştır.
Sonuç olarak, Çaldıran Savaşı Osmanlı-Safevi ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Savaş, İslam dünyasının birliği ve Anadolu'da Şii propagandasının önlenmesi gibi stratejik hedeflerle başlamıştır. Yavuz Sultan Selim'in üstün çabalarıyla Osmanlı ordusu, zafer elde etmiş ve birçok önemli şehri ele geçirmiştir. Ancak, Şah İsmail'in kaçması ve Safeviler'e son verilememesi, Şii sorununun çözümünü engellemiştir. Çaldıran Savaşı'nın ardından, Osmanlı İmparatorluğu'nun doğudaki sınırları genişlemiş ve bölgedeki dengeler değişmiştir. Bu savaş, Osmanlı-Safevi ilişkilerinin geleceğini etkilemiş ve bölgede uzun süreli etkiler bırakmıştır.
Kaynaklar
Asiye Şenol, Osmanlı-Safevî İlişkileri ve Çaldıran Savaşı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van 2018.
Mustafa Çetin Varlık, “Çaldıran Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 8, 1993, ss.193-195.
Selahâttin Tansel, Yavuz Sultan Selim, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2016.